Liều thuốc tốt nhưng còn nhiều tác dụng phụ
Ông Phùng Đình Thực – Tổng Giám đốc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) ví Nghị quyết 233 về phát huy nội lực của Đảng ủy PVN là liều thuốc kích thích phát triển lĩnh vực dịch vụ dầu khí. Sau hai năm triển khai thực hiện, liều thuốc này đã cho kết quả tích cực, nhưng nó cũng phát sinh không ít những tác dụng phụ mà nếu không được chữa trị kịp thời thì sẽ bị phản tác dụng.
Những kết quả đạt được
PVN đã khá thẳng thắn khi ghi nhận đầy đủ những yếu tố tích cực và tiêu cực trong báo cáo tổng kết hai năm thực hiện chủ trương phát huy nội lực nhằm thúc đẩy phát triển lĩnh vực dầu khí của tập đoàn. Dù mới trải qua hai năm nhưng tác dụng tích cực của chủ trương này là rất đáng kể. Thành quả không chỉ ở tốc độ tăng doanh thu mà quan trọng hơn là nó đã tạo cơ hội cho các doanh nghiệp thành viên nâng cao năng lực và trình độ công nghệ, vốn là nền tảng cho sự phát triển của lĩnh vực dịch vụ. Dù vậy, hai năm qua cũng là quá đủ để những mặt trái của quyết định trên bộc lộ. Đó là sự ỷ lại không quan tâm tới việc tự cải thiện để nâng cao năng lực cạnh tranh; tạo thêm tầng nấc trung gian, làm tăng thêm giá thành đối với một số loại hình dịch vụ.
Trong hai năm qua, doanh thu dịch vụ của PVN đã tăng mạnh từ 61.000 tỷ đồng lên hơn 152.000 tỷ đồng. Năm 2008, thị trường dịch vụ dầu khí Việt Nam có giá trị là 222.000 tỷ đồng, trong đó nước ngoài chi phối đến 77% thị phần, tương đương gần 178.000 tỷ đồng, nhưng đến 2010, tình hình đã thay đổi hoàn toàn. Thị phần của công ty nước ngoài chỉ còn lại 32,8% tương đương với 2,86 tỷ đô la Mỹ. Như vậy, sự phát triển của của dịch vụ dầu khí đã giúp giảm nhu cầu sử dụng ngoại tệ của ngành trong hai năm 2009 – 2010 đến gần 8,9 tỷ đô la Mỹ. Kết quả này có ý nghĩa không nhỏ đối với nền kinh tế Việt Nam. Nhưng thành quá đáng chú ý hơn chính là nền tảng phát triển lĩnh vực dịch vụ kỹ thuật dầu khí mà chủ trương này mang lại.
Ông Nguyễn Hùng Dũng – Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Dịch vụ kỹ thuật dầu khí cho biết: Chủ trương ưu tiên sử dụng các dịch vụ trong ngành đã tạo điều kiện thuận lợi cho công ty đầu tư phát triển nguồn lực cơ sở vật chất, tăng cương tuyển dụng, đào tạo nhằm nâng cao năng lực dịch vụ, thỏa mãn tối đa nhu cầu của các nhà thầu dầu khí.
Hai năm qua, các thành viên của PVN đã đầu tư 2 tỷ đô la Mỹ để nâng cấp và mở rộng năng lực. Nhờ đó có thể tiếp cận được với nhưng dịch vụ đòi hỏi chuyên môn cao, sâu hơn… Cũng thông qua chủ trương này, PVN đã tiến hành sắp xếp lại để giải quyết việc chồng chéo, giẫm chân lên nhau giữa các công ty trực thuộc, nhằm nâng cao tính chuyên nghiệp cho đơn vị.
Và những hệ lụy
Tuy nhiên, chính sách ưu tiên sử dụng dịch vụ trong ngành của PVN cũng dẫn đến một số hệ lụy đáng lo ngại. Trong báo cáo tổng kết, PVN thẳng thắn thừa nhận, một số đơn vị cung cấp dịch vụ trong ngành đã ý lại, dựa nhiều vào việc phát huy nội lực nên ít quan tâm đến việc nâng cao năng lực để mở rộng thị trường ra bên ngoài, xuất hiện hiện tương đơn vị của tập đoàn và một số công ty trong ngành giao thực hiện dịch vụ, nhưng không làm hết mà chuyển một phần cho bên ngoài.
Đáng lo hơn là chủ trương này của PVN đã bị làm dụng, khi một số loại dịch vụ được các đơn vị trong tập đoàn cung cấp nhưng thực chất chỉ là với vai trò trung gian. Phát biểu tại buổi lễ tổng kết, hầu hết các công ty sử dụng dịch vụ trực thuộc công ty đều than phiên ít nhiều về tình trạng giá dịch vụ trong nội bộ cao hơn bên ngoài.
Bên cạnh đó, do đột nhiên có được những hợp đồng lớn, trong khi năng lực lại không phát triển theo kịp nên dẫn đến một số trường hợp bị chậm trễ và đáng lo ngại hơn là một số công ty còn từ chối làm dịch vụ ở nước ngoài để tập trung làm ở trong nước.
Ngoài ra, một số hợp đồng lớn, tuy danh nghĩa công ty thuộc PVN cung cấp 100% nhưng do hạn chế về năng lực, kỹ thuật và nhiều yếu tố khác nên đơn vị được giao trên thực tế chỉ làm một phần nhỏ, còn tỷ lệ lớn vẫn do bên ngoài cung cấp. Thực tế này cho thấy, số liệu về doanh thu dịch vụ PVN đạt được trong hai năm qua chưa hẳn đã là của PVN hết, mà trong đó vẫn còn một tỷ lệ doanh thu nhất định của nhà cung cấp nước ngoài nhưng dúp dưới danh nghĩa một đơn vị thành viên của PVN.
Sau khi nghe đại diện các công ty thành viên trình bày ý kiến của mình, ông Đinh La Thăng – Chủ tịch PVN yêu cầu các đơn vị lưu ý, nghị quyết của tập đoàn, hoàn toàn không phải phương tiện để tạo ra độc quyền cung cấp, sử dụng dịch vụ trong ngành. PVN sẽ thay đổi chủ trương này theo hướng ưu tiên sử dụng dịch vụ trong nước cho hoạt động dầu khí. Ông nhấn mạnh: “Không thể coi Nghị quyết 233 như tấm vải đỏ để che đậy yếu kém của mình, sử dụng để độc quyền rồi nâng giá, ỷ lại”. Tình trạng một số đơn vị miễn cưỡng chấp nhận dịch vụ trong ngành theo kiểu ban ơn, con người cung cấp sau khi được giao hợp đồng lại chào thầu bán ra ngoài, theo ông Thăng là điều không thể chấp nhận được. Ông cũng phê phán gay gắt một số công ty nhờ chủ trương phát huy nội lực, được giao nhiều hợp đồng dịch vụ trong ngành đã không chịu đi thực hiện dịch vụ ở nước ngoài, trong khi mực tiêu chính của PVN trong chủ trương này là tạo điều kiện nâng cao năng lực nhằm phát triển thị trường dịch vụ ở nước ngoài. (Thời Báo Kinh Tế Sài Gòn Online 7/4, tr47+48, Tác giả Tấn Đức)